ผื่นแอกทินิกเคอราโทซิส (Actinic keratosis)

ผื่นแอกทินิกเคอราโทซิส (Actinic keratosis)

Actinic keratoses หรือ Solar keratoses เป็นผื่นผิวหนังที่มีลักษณะหยาบเป็นขุย ซึ่งเป็นผลมาจากการที่เซลล์ผิวหนังถูกทำลายจากรังสีอัลตราไวโอเลต (UV) จึงมักพบผื่นชนิดนี้บริเวณผิวหนังที่มีการสัมผัสแสงอาทิตย์บ่อยๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งด้านหลังของมือ แขน และใบหน้า

อาการของ Actinic keratoses

เริ่มต้นอาจพบเป็นเพียงจุดผิวหนังหยาบขรุขระขนาดเล็กในบริเวณที่มีการสัมผัสกับแสงแดดบ่อยๆ หรือรู้สึกว่าผิวหนังบริเวณนั้นเหมือนกระดาษทราย โดยไม่มีอาการอื่นๆร่วมด้วย ผื่นดังกล่าวอาจเป็นๆ หายๆ โดยไม่ต้องรักษา ส่วนใหญ่แล้ว Actinic keratoses มักจะมีขนาดประมาณ 5 ถึง 10 มิลลิเมตร เมื่อเวลาผ่านไปผื่นอาจขยายใหญ่ขึ้น (โดยอาจโตได้มากถึง 20 มิลลิเมตร) และมักจะมีสีผิวเปลี่ยนเป็นสีแดงและตกสะเก็ด หรืออาจจะเปลี่ยนเป็นสีอื่นๆก็ได้ รวมถึงอาจมีการหนาตัว แข็งเหมือนหูด แต่ในบางรายผื่นกลับอ่อนตัวยุบแบนลง ในขณะที่ผิวหนังโดยรอบมักจะมีลักษณะของการถูกทำลายจากแสงอาทิตย์ เช่น เป็นรอยด่างและรอยเหี่ยวย่น ซึ่งหากคุณพบอาการเหล่านี้ก็ควรไปปรึกษาแพทย์

ภาวะแทรกซ้อนจาก Actinic keratoses

Actinic keratoses มักจะไม่เป็นอันตรายร้ายแรง แต่ถ้าเซลล์ผิวหนังได้รับความเสียหายอย่างมากจนมีลักษณะของการเจริญของเซลล์ผิดปกติก็อาจนำไปสู่โรคมะเร็งผิวหนังชนิด Squamous cell carcinoma ได้ (แต่โอกาสของการเป็นมะเร็งมีน้อยเพียงร้อยละ 6 เท่านั้น) ถ้าคุณมีผื่นที่มีการเปลี่ยนแปลงเป็นตุ่มเล็กๆ ตกสะเก็ด ที่น่าสงสัยว่าจะเป็นสัญญาณเริ่มต้นของโรคมะเร็งผิวหนัง ก็ควรปรึกษาแพทย์เพื่อให้ได้รับการวินิจฉัยและการรักษาโดยเร็ว

สาเหตุของการเกิด Actinic keratoses
สาเหตุของ Actinic keratoses เกิดจากการสัมผัสรังสีอัลตราไวโอเล็ตจากดวงอาทิตย์ซ้ำแล้วซ้ำอีก ด้วยเหตุนี้คนที่อาศัยอยู่ในประเทศที่มีแสงแดดมากก็จะมีความเสี่ยงสูงในการโรค ส่วนปัจจัยอื่นๆ ที่อาจบ่งบอกความเสี่ยงการเป็นโรคนี้ได้แก่

• – การมีผิวสีอ่อน ดวงตาสีฟ้าและผมสีบลอนด์หรือสีแดง
• – ผิวหนังมีลักษณะของการถูกเผาไหม้ได้ง่ายเวลาโดนแดด
• – การใช้เตียงอาบแดด (sunbed)
• – การมีระบบภูมิคุ้มกันร่างกายอ่อนแอ เช่น ติดเชื้อ HIV หรือมีการใช้ยาที่กดระบบภูมิคุ้มกัน

นอกจากนี้ภาวะทางพันธุกรรมบางอย่างยังอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิด  Actinic keratoses เช่น  Xeroderma pigmentosum (ที่ทำให้ผิวหนังมีความไวผิดปกติต่อแสงอาทิตย์) หรือภาวะผิวเผือก (Albinism) เป็นภาวะที่ร่างกายไม่มีเม็ดสีในผิวหนัง เส้นผม และเลนส์ตา) ซึ่งเป็นภาวะผิดปกติที่พบได้น้อย

การวินิจฉัย Actinic keratoses

การวินิจฉัยสามารถทำได้โดยแพทย์จะถามเกี่ยวกับอาการ ทำการตรวจสอบผิวหนังที่ผิดปกติและดูลักษณะการกระจายของผื่นตามร่างกาย แต่ถ้าพบผื่นขนาดโตผิดปกติ มีอาการเจ็บ มีเลือดออก คุณอาจถูกส่งตัวไปปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญโรคผิวหนัง (Dermatologist) ซึ่งอาจเก็บตัวอย่างชิ้นเนื้อ (biopsy) จากผิวหนังเพื่อตรวจดูว่ามีการเปลี่ยนแปลงที่จะเป็นมะเร็งผิวหนังหรือไม่

การรักษา Actinic keratoses

วิธีการรักษาขึ้นอยู่กับความรุนแรงของโรค โดยบางครั้งก็สามารถหายได้เองโดยไม่ต้องรักษา อย่างไรก็ดีผู้ที่ได้รับการวินิจฉัยว่ามี Actinic keratoses ควรดูแลตนเองเป็นพิเศษในเวลาที่ต้องสัมผัสกับแสงแดด
การใช้ยาเฉพาะที่

• – เจล Diclofenac มีประสิทธิภาพสำหรับผื่นที่เป็นน้อยๆ โดยต้องทายานี้วันละ 2 ครั้ง นาน 3 เดือน
• – ครีม 5-fluorouracil สามารถใช้ได้ทั้งกับ Actinic keratoses ที่เป็นเล็กน้อยจนถึงที่เป็นรุนแรงมาก โดยต้องทายาวันละ 1-2 ครั้ง นาน 4 สัปดาห์ และห้ามใช้ในหญิงที่กำลังให้นมลูกเพราะจะเป็นอันตรายต่อเด็ก
• – ครีม Imiquimod ต้องใช้ยาสัปดาห์ละ 3 ครั้ง นาน 4 สัปดาห์ การใช้ยานี้อาจมีผลข้างเคียงทำให้ผื่นแดงได้

ถ้าการรักษาด้วยยาไม่ดีขึ้น ก็อาจต้องใช้วิธีอื่นต่อไป

การบำบัดด้วยวิธีจี้เย็น (Cryotherapy)

เป็นการใช้ไนโตรเจนเหลวจี้ที่ผื่น มักจะใช้ในกรณีผื่นขนาดเล็กซึ่งไม่ตอบสนองต่อการใช้ยารักษาเฉพาะที่

การรักษาโดยใช้แสงกระตุ้น (Photodynamic therapy)

เป็นการใช้ครีมทาผื่นเพื่อทำให้ผื่นไวต่อแสง จากนั้นจึงฉายแสงให้เซลล์ผิวหนังบริเวณที่ทาครีมไว้ให้ไวต่อการกระตุ้นนั้น เกิดการอักเสบและจะถูกแทนที่ด้วยเซลล์ปกติต่อไป แต่การรักษานี้ค่อนข้างจะเจ็บปวด

ศัลยกรรม

หากลักษณะ Actinic keratoses หนาตัวเป็นก้อน แพทย์อาจแนะนำให้ผ่าตัดและส่งตรวจว่าเป็นโรคมะเร็งผิวหนังหรือไม่

การป้องกันการเกิด Actinic keratoses

การเกิด Actinic keratoses เป็นสัญญาณแสดงถึงการเสื่อมตามวัยของเซลล์ผิวหนัง ซึ่งจะถูกทำลายได้จากแสงอาทิตย์ การลดความเสี่ยงของการเกิด Actinic keratoses สามารถทำได้ตามคำแนะนำต่อไปนี้

• – หลีกเลี่ยงการสัมผัสแสงแดดแรงจ้า ซึ่งมักจะอยู่ในช่วงเวลา 11:00 น.-15:00 น.
• – ใช้ครีมกันแดดที่มีค่าป้องกันแสงแดด (Sun Protective Factor: SPF) อย่างน้อย 25 และให้แน่ใจว่าสามารถป้องกันทั้งรังสี UVA และรังสี UVB
• – สวมหมวกปีกกว้างและเสื้อแขนยาวเพื่อปกป้องผิวหนังจากแสงอาทิตย์
• – ใช้แว่นตากันแดดที่มีสารป้องกันรังสีอัลตราไวโอเล็ต
• – อย่าใช้เตียงอาบแดด

กรณีที่คุณมี Actinic keratoses แล้ว ให้พยายามติดตามสังเกตการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นทุก 2-3 เดือน หากพบความผิดปกติที่น่าสงสัย เช่น ขนาดใหญ่ขึ้น เป็นแผลเจ็บ คุณควรไปปรึกษาแพทย์